نود و سومین سالگرد قیام سرهنگ محمدتقی خان پسیان معروف به کلنل در خراسان گرامی باد
- توضیحات
- منتشر شده در دوشنبه, 18 فروردين 1393 21:21
خاندان پسیان ازخانواده های نظامی بومی درگز محسوب می شوند. در دوره صفویان بهمنطقه قفقاز و سپس به آذربایجانایرانمنتقل شده اند. کلنل محمدتقی خانپسیاندر سال 1309 هجری قمری (1267ش) در تبریز بدنیا آمد. پدرش محمد باقر خان پسیانو مادرش فاطمه سولطان بود.
محمد تقی خان پسیان دوران تحصیلاتابتدایی خود را در تبریز به پایان برد و در سال 1324ق جهت تکمیل تحصیلات بهتهران آمد و وارد مدرسه نظام گشت. او در سال 1329ق با درجه نایب دومی واردخدمت قشون شد و راه ترقی و ارتقا را یکی پس از دیگری پیمود.در سال 1331ق وارد مدرسه صاحب منصبان ژاندارمری شده پس از آن با کسب پیروزی از سویستاد ژاندارمری به درجه یاوری رسید. درجنگ جهانی اول با روس هایاشغالگر به مبارزه پرداخت و از خود شجاعت بسیار نشان داد به طوری که آوازهشجاعت او در جنگ با روس ها مرزهای ممالک محروسه ایران را در نوردید و بهاروپا رسید. بعد از جنگ جهانی اول برای معالجه ورم کبد خود به آلمان سفرکرده و در این کشور به آموزش خلبانی مشغول می شود و در بازگشت، اولین هواپیمای ایران را به پرواز در آورد.
کلنل محمد تقی خان پسیان پس از بازگشت از آلمان به ریاست ژاندارمری خراسانمنصوب شد. در تاریخ 13 فروردین سال 1300با دستگیری عوامل دولت مرکزی استقلال خراسان را از حکومت مرکزی اعلامنمود .هر چند قیام کلنل محمدتقی خان پسیان مستعجل بود، اما در همین مدت کوتا دست به اقدامات مهمی زده شد :
1-اهمیت دادن به زبان و فرهنگ ترکی به عنوان زبان و فرهنگ بخش عظیمی از مردم خراسان.
2- گسترش امنیت در خراسان،و....
-3توجه به آزادی بیان و قلم
-4 سامان دادن به اوضاع اقتصادی و پرداخت بدهی های مالیاتی.
5- ایجاد تحولات گسترده در تشکیلات آستان قدس رضوی، کاستن کارمندان، و ...
6- ارائه خدمات عمومی؛ نظیر کاهش بهای گندم، نان و گوشت.
-7مبارزه فراگیر با فساد اجتماعی و بویژه برخورد با قاچاقچیان مواد مخدر و معتادان .
-8گسترش بهداشت عمومی
9- احداث مدارس، بانکها و ساخت سیلوی گندم .
-10ایجاد پست های قرنطینه در ورودی شهرها
11- ...
واقعیت این است که آن مرد بزرگ اولین سیستم جمهوری را در شرق بر پا نمودوحرکت او بسیار بزرگ بود بطوریکه دولت مرکزی توانایی سر کوب آنرانداشت و در سرکوب حرکت قیام او، روس ها حکومت مرکزی را یاری کردند. حکومت مرکزی ایران در تاریخ ده مهر سال 1300 با همکاری نیروهای انگلیسی،روسی و برخی خان های خائن، قیام کلنل محمد تقی خان پسیان را، ساقط کرد و وی را در تپه های روستایجعفر آباد قوچان به شهادت رساندند. ترک ستیزان سر کلنلمحمدتقی خان پسیان را بی رحمانه ار تنش جدا کردند و به تلگراف خانه قوچانبردند. در تلگراف خانه قوچان از شاهزاده حسام الدین میرزا که در آن زمانرئیس تلگراف خانه بود خواستند به مرکز اطلاع دهد، پسیان کشته شده و سرش برروی میز می باشد.
بعد از آن تلگراف شرم آور قوام السلطنه، اقاب وعناوینی را برای جانیان و یاغی هایی که در ساقط کردن » قیام کلنل »، دولت مرکزی را یاری کرده بوند ارسال کرد. حکومتمرکزی حتی از جسد محمد تقی خان نیز در هراس بود و چندین بار جسد وی را ازمنطقه ای به منطقه دیگر منتقل می نمود. در نهایت با تلاش های مستمر افرادخیر خواه و ملی جسد وی در جوار سلفش نادر شاه افشار به خاک سپرده شد.
كلنلپسيان مردي رشيد و وطن دوست بود و به هنگام مرگ بيش از سي سال از عمرش نگذشته بود .علاوه بر زبان ترکی بهزبان و ادبيات فارسي و موسيقي ايران نيز دلبستگي داشت و گاهي شعرمي سرود.از وي چند ترجمه و مقاله به يادگار باقي مانده است. شعر ترکی زیر از اوست:
وطن شرفینی جانلا قورویاق
وطن دن دوشمنی بوسبوتون قوواق
بسدیر بو بطالت، بسدیر سرخوشلوق
قالخین، داها بسدیر، بسدیر لاقئیدلیک
بیزه یاراشماییر اسیر یاشاماق
آلچاق یاشاماقدان اؤلوم یاخشیدیر
بو اؤلوم اینسانا شرف بخش ائدیر
اگر توفنگ یوخدور، قیلینج یوخدورسا
دوشمنی یوموروقلا، آغاجلا قوواق
بیزه یاراشماییر اسیر یاشاماق
وطن تورپاغیندا مرد آددیملایاق
هر بیر مانعه نی سیندیریب آتاق
یوروش بابالارین تاریخینده دیر
ای ایگید اوغوللار، گلین، ووروشاق
بیزه یاراشماییر اسیر یاشاماق
شعر فولکوریک ترکان خراسان در وصف قهرمانی محمد تقی خان پسیان:
بير سنين تك هله دوغماز ننه اوغلان، كولونئل!!
وئرمه ييب سن كيمى ميهن يولونا جان، كولونئل
ايسته دين خيدمت ائديب ميهنه دئينين وئره سه ن
وطنى هم وطن اهلينى سن آزاد ائده سه ن
اجنبى نٶكرينين اللرينى قطع ائده سه ن
سنين، خايين ائله دى قصدينه قوربان كولونئل!
سن خوراسان′دا تامام ياغيلارى قلع ائله دين
هر خان، بگ و طاغى وار ايدى قلع ائله دين
والينين اللرينى مسنديله ن قطع ائله دين
تا اولا هموطنين دردلرى درمان، كولونئل!
سن-ي فرزند-ي وطن، آلت-ي ريندان اولدون
قد علم ائيله دين- و واريد-ى مئيدان اولدون
يار-و ياور سنى ترك ائيله دى٬ حئيران اولدون
ائتديلر ايشلريوى بى سر-و سامان كولونئل!
سنى نيرنگ-ى رونود سالدى بؤيوك داما او گون
نئجه سالدين اؤزووو داما عجب باشى بوتون
بيلمه دين كى نه اولار عاقيبتى، دالى ايشين؟
باغلادين اونلاريلان سن نئجه پئيمان٬ كولونئل؟
سن قييام ائيله دين، آمما يولووا قويماديلار
عهد-و پئيمان كى سنينله ن بگ-و خان باغلاديلار
سن ايناندين اولارين قوولونا٬ گؤر نئيله ديلر
نه خيانتله سنى قانيوا غلطان٬ كولونئل!
سنه خايين دئمك اولماز، كى وطنخاه-ى ائل ايدين
سنه ناشى دئمك اولماز، كى لياقتلى ايدين
سنه عاجيز دئمك اولماز، كى شجاعتلى ايدين
فقط آلداتدى سنى ياريله ياران، كولونئل!
سن وطنخاه، وطن خاطيرينه جان وئردين
قصد-ى خيدمتله نئجه اؤزووو قوربان وئردين
ياخشى سن هموطنه درسيله ايمان وئردين
گر آپاردين گورا سن آرزو-و آرمان كولونئل
روحو شاد اولسون
یاتان یئری یاخشی اولسون
مزاری نور ساچاسین
منابع :
1- ترورهای سیاسی در تاریخ معاصر ایران جلد اول، دکتر علی بیگدلی1377
2- مشاهیر آذربایجان جلد دوم، صمد سرداری نیا، 1379
3- قیام کلنل پسیان در خراسان، علی آذری، 1329
4- تبریز شهر اولین ها، صمد سرداری نیا، 1385
5- تاریخ ژاندارمری، پرویز افسر، 1332
6- مرکز اسناد انقلاب اسلامی
7- موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
