داستان تکراری روستاهای بازسازی شده ورزقان؛سه سال بعد از زلزله
- توضیحات
- منتشر شده در دوشنبه, 20 مرداد 1393 15:23
آذوح: دلت بخواهد یا نه، حوادث اینچنینی خیلی بیشتر از آنکه فکر کنی نزدیک ات هستند. شاید به اندازه چند قدم از خانه فاصله گرفتن...و پشت سرت را که نگاه کنی،سقفی فروریخته و تو تجربه لرزش زمین را با لرزش تنت گره می‌زنی،می دوی سمت خانه تا نکند عزیزت زیر آوار مانده باشد!
به گزارش نصر نیوز، 21 مرداد 91 با حس ترس،نگرانی و زمین لرزه در ذهن مردم آذربایجان حک شد.و خانه هایی که فرو‌ریخت و روستاهایی که گاه تبدیل به تلی از خاک شدند!
رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی در خصوص ضرورت حفظ ویژگی فرهنگی در بازسازی روستاهای زلزله زده،طی مصاحبه ای گفته است:توجه به هویت به این معنی نیست که موزه وار کار کنیم؛ جهت قرار گیری ساختمان نسبت به باد، آفتاب، شیب طبیعی زمین، رابطه با حیوانات، کشاورزی و تمام واقعیت هایی از این قبیل سازنده ی هویت منطقه هستند.
تقی زاده در صحبت هایش خاطره زلزله بوئین زهرا را زنده می کند که پس از آن تعداد بسیار زیادی خانه ساخته شد، اما به دلیل این که معماری اش مطالعه شده نبود، روستاییان نتوانسته بودند در آن خانه ها بمانند.
او در پاسخ به اینکه چه باید کرد می گوید: اگر گونه معماری اصیل منطقه را بشناسیم و به آن وابسته بمانیم، هم وطن روستایی هم حتما به خواسته اش می رسد.
وی چاره را در اصلاح بافت روستا می داند، نه دریدن آن! و اضافه می کند: برای رسیدن به توسعه پایدار روستایی آتی باید گونه ای معماری طراحی و ساخته شود که قابل توسعه باشد. در منطقه آذربایجان روستاها در جغرافیایی بسیار زیبا هستند و می توان از این ظرفیت برای توریست پذیری استفاده کرد و هم وطنان روستایی را از اقتصاد تک بعدی کشاورزی و دامداری هم نجات داد؛ و این یعنی توریسم روستایی که امروزه در دنیا مطرح است.
وی تجدید نظر در موقعیت روستاها، معماری آنها و لزوم آن را از جمله سوال هایی می داند که در این زمینه مطرح می شوند و تاکید می کند: با اینکه تامین سرپناه بسیار مهم است اما باید بدانیم که ایفای نقش در آینده فرهنگی منطقه از وظایف ماست.
امروز اما پس از سه سال که در جاده های ورزقان قدم می گذاری، خبری از ویرانی نیست. دو طرف جاده، خانه هایی که طبق وعده معاون رئیس جمهور وقت قرار بود ظرف مدت 2 ماه ساخته شوند، هرچند با تاخیری 2 ساله! اما ساخته شده اند و روستاها کم کم دست به زانو شده و کمر راست می‌کنند.
تصویر خانه های جدید روستاهای زلزله زده ورزقان اما بدون کانکس‌هایی که برای اسکان موقت در نظر گرفته شده بودند کمی ناقص به نظر می‌رسد.
سفرمان را از دورترین روستایی که می‌توانستیم با خودروی شخصی برویم،از «برون درق» آغاز می کنیم. زینب،تازه عروسی که به همراه پدر و مادر همسرش در خانه ای کوچک زندگی می‌کند، در را به رویمان می‌گشاید. زینب می‌گوید:چند ماه در چادر ماندیم،حتی برف هم که بارید در چادر بودیم؛ چون کارگرانی که برای بازسازی آمده بودند، خودشان در کانکسها می‌ماندند. اما بعد از برف با توقف ساخت و ساز و رفتن کارگرها ما به کانکس رفتیم.
و امروز تقریبا یک سال است که در خانه جدیدی که توسط بنیاد مسکن ساخته شده زندگی می‌کنند. خانه‌ای 64متری، با یک اتاق و آشپزخانه اوپن!
در این میان "صدافر" مادرشوهر زینب هم به جمعمان اضافه می‌شود و می‌گوید:قبلا شاید خانه هایمان از گل و سنگ بود، اما راحت بودیم. حداقل حمام و دستشویی داشتیم!
و در جواب اینکه اما الان آشپزخانه اوپن دارید، ما را به خانه مادرش می برد. پیرزنی 80 ساله که دیگ غذا را در حیاط گذاشته و نمی‌تواند از این آشپزخانه ها استفاده کند.
و باز هم تراژدی خانه ای بدون سرویس بهداشتی! مادر صدافر هم مثل خود او برای حمام کردن در حیاط خانه داخل دیگ آب می جوشاند و حمام می‌کند. و در فضایی آنطرف تر جایی به عنوان دستشویی ساخته.
"حاج خانم" آهی می‌کشد و می‌گوید:قبلا زندگی داشتم!!! الان در این سن هیچ چیز ندارم.
همسایه شان، در خانه ای به همان شکل با 8 فرزند که یکی هم معلول است زندگی می کند.
خانه هایی به یک شکل و الگو و بدون سرویس بهداشتی. مردم روستا کانکس های اسکان موقت را به عنوان اتاق به خانه های جدید اضافه کرده‌اند و این کانکس ها حالا دیگر بخش لاینفک خانه های روستایی "برون درق" شده‌اند.
الگوی خانه های بازسازی شده مناطق زلزله زده آذربایجان،به زعم خود مسئولان نیز متناسب با زندگی روستایی نیست.
به گفته علی وفادار،فرماندار ورزقان، الگویی که برای بازسازی خانه‌ها داده‌اند، متناسب با معیشت و فرهنگ روستایی نیست. خانه‌های کنار هم مثل قوطی کبریت که با بافت فرهنگی روستا سنخیت ندارد. روستاییان به محل گشاد و بزرگ عادت دارند و می‌خواهند احشامشان را هم در محوطه حیاط خود نگه دارند.
وفادار به روستای "بهربیگ" اشاره می کند: در روستای بهربیگ زمینهای منابع طبیعی را صاف کرده اند و خانه ها را بغل هم چیده اند. این اصلا با فرهنگ روستا نمی خواند.
فرماندار ورزقان در پاسخ به اینکه تکلیف دامهای روستاییان چه می شود، می گوید: البته این خانه ها فضایی به اسم حیاط دارند. اما مناسب شرایط زندگی روستایی نیست. روستاییان نمی توانند دام خود را جای دیگر به عنوان دام شهر ببرند. این کار حافظت و امکانات می‌خواهد. روستایی، محلی می خواهد که همه چیزش را کنار هم داشته باشد، اما در این خانه های کوچک برای خودشان هم به زحمت جا هست.
فرماندار جدید ورزقان، از نبود سرویس بهداشتی به عنوان اولین نیاز یک خانه ابراز ناخشنودی می کند و ادامه می‌دهد: باید از بنیاد مسکن پرسید که در این ساخت و سازها آیا بافت روستاها مطالعه شده؟ و یا اگر زلزله ای دیگر اتفاق بیفتد،تجربیات 3 سال پیش تکرار نخواهد شد؟
روستای بعدی، روستایی است که بیشترین تعداد کشته را در مناطق زلزله زده داشت. «باجاباج» با 28 نفر کشته. روستایی که رهبر معظم انقلاب هم در سفر خود به مناطق زلزله زده آنجا را مقصد قرار داده بودند.
امروز از بالای تپه که نگاه می‌کنیم،اثری از آن ویرانی و یاس روزهای زلزله نیست. محدثه کوچولوی 9 ساله به همراه دوستانش در کوچه‌های روستا بازی می‌کنند. در گوشه کنار هنوز ساخت و سازهایی صوت می‌گیرد اما اهالی روستا از وضعیت تحویل خانه ها ناراضی هستند. خانه هایی که در مرحله گچ سیاه تحویل داده شده‌اند، و به گفته روستاییان کارهای ساخت و لوله کشی و ... هم توسط خود مردم روستا انجام شده.
هرچند در روزهای اضطراب و دلهره پس از زلزله هدف اصلی، ساختن سقفی برای محافظت زلزله زدگان از سرمای طاقت فرسای زمستانهای آذربایجان بود،اما به نظر می رسد در میان شتاب ساخت و سازها که البته چندان هم سریع اتفاق نیفتاد، امروز در کنار نبود سرویسهای بهداشتی نبود یک چیز دهن کجی می‌کند: فرهنگ و زندگی روستایی که در نگاهی کلی اساس تمدن شهری را رقم می زند.
ورزقان پس از 3 سال، با چهره ای بازسازی شده به استقبال میهمانان می آید،با خانه هایی کوچک به سبکی نامتعارف و مردمی که هنوز صفای روستاییشان را از دست نداده اند.
گزارش: سیده پری ناز سهرابی
