بحران اوکراین؛ اروپا و روسیه شاخ‌وشانه می‌کشند
- توضیحات
- منتشر شده در یکشنبه, 19 بهمن 1393 05:34
آذوح: کشمکش روسیه با ایالات متحده و اتحادیه اروپا بر سر اوکراین همچنان ادامه دارد. روز پنج‌شنبه آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، و فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهور فرانسه، ناگهان اعلام کردند به کیف، پایتخت اوکراین می‌روند. و یک روز بعدش به مسکو، پایتخت روسیه.
در همین حال ناتو هم جزئیات تصمیمات تازه‌اش را در مورد بحران اوکراین اعلام کرد. آن‌طور که ینس اشتولنبرگ، دبیر کل ناتو، گفته برنامه ناتو "بزرگ‌ترین افزایش نیروی دفاعی مشترک از زمان پایان جنگ سرد" خواهد بود.
هدف ناتو در درجه اول اطمینان دادن به کشورهای شرق اروپا است – و البته مقابله با آن‌چه تهدید روسیه برای جمهوری‌های بالتیک و دیگر اعضای ناتو می‌داند.
ناتو می‌خواهد با افزایش نیروهایش توان مقابله سریع با تهدید نظامی احتمالی را بالا ببرد. تصمیمی که نشان می‌دهد رهبران سیاسی و نظامی کشورهای عضو ناتو تسخیر کریمه و تحرکات نظامی روسیه در شرق اوکراین را جدی‌تر از یک بحران مقطعی بین مسکو و غرب می‌بینند.
جنگ دراوکراین به کشته شدن بیش از ۵ هزار نفر منجر شده
چند روز پیش الکساندر ورشو، معاون دبیرکل ناتو، و از دیپلمات‌های کهنه‌کار آمریکا، نگاهش را به این ماجرا با صراحت تمام بیان کرد: “تهاجم روسیه علیه اوکراین یک اتفاق ساده نیست، مسئله امنیت اروپا را تماما به هم ریخته، نمایان‌گر روندی است که از سال‌ها پیش آغاز شده.”
نکته بدتر – از نگاه ناتو – این است که به هیچ وجه نمی‌شود گفت بحران اوکراین به چه سمتی می‌رود. اعضای ناتو امیدوار بودند تحریم روسیه (به‌ویژه هم‌زمانی آن با افت قیمت نفت) باعث می‌شود ولادیمیر پوتین در عملکردش تجدید نظر کند. بسیاری ناظران بر این باورند که این نگاه نقش سیاست داخلی روسیه را در کل ماجرای اوکراین نادیده گرفته است.
واقعیت این است که هیچ‌کس نمی‌داند این بحران در هفته‌ها و ماه‌های آینده به کجا می‌کشد. ممکن است سطحی از درگیری روال شود. گاه در جاهایی شدت بگیرد و گاه برای فرصت دادن به مذاکره متوقف شود.
اما هیچ‌کس در ناتو حاضر نیست احتمال وخامت اوضاع را رد کند – مثلا پیش‌روی روسیه از ماریوپل به سمت غرب برای باز کردن مسیر تا کریمه. تحرکات نظامی روسیه و تمرین‌های سرعتی نیروهای این کشور نشان می‌دهد که هر لحظه قابلیت انجام چنین کاری را دارند. بعضی مقام‌های نظامی ناتو که من ازشان سؤال کردم می‌گفتند روسیه می‌تواند ظرف چند روز این عملیات را انجام بدهد، و نیروهای نظامی اوکراین هم نمی‌توانند کاری بکنند.
بحران بی‌ثباتی می‌آورد، و بی‌ثباتی ریسک را بیشتر می‌کند. از همین روست که نیروهای دفاعی ناتو بر جبهه شرق متمرکز شده‌اند. ناتو می‌خواهد همه نیروهای واکنش سریع خود را – زمینی و دریایی و هوایی – تجهیز و تقویت کند. اما توجه اصلی معطوف به نیروی موسوم به "سرنیزه" است، نیرویی حدودا ۵-۴ هزار نفره که بخشی از آن می‌تواند ظرف دو روز در منطقه مورد نظر باشد. بقیه نفرات ظرف یک هفته به آنها می‌پیوندند.
یکی از مسائلی که روز پنج‌شنبه وزرای دفاع کشورهای ناتو به آن پرداختند این بود که این نیرو از کدام کشورها و به چه ترتیب تأمین می‌شود. نباید از یاد برد که در نهایت بیش از ۵۰۰۰ نیرو لازم است، چون واحدها باید برای دوره زمانی معین از بخش‌های دیگر به این‌جا بیایند.
قابلیت جابه‌جایی سریع یک چیز است، فراهم کردن امکانات لازم برای پذیرش و اقامت و پشتیبانی نیروهایی که به جبهه شرقی ناتو می‌رسند، چیز دیگر.
برای این منظور قرار است مراکز فرماندهی در شش کشور عضو ناتو ایجاد شود: استونی، لتونی، لیتوانی، لهستان، رومانی و بلغارستان. این مراکز کوچک هر کدام حدود ۵۰ پرسنل خواهند داشت، نیمی از کشور میزبان و نیمی از اعضای دیگر ناتو. وظیفه‌شان این است که هنگام عملیات مقدمات را آماده کنند که واحدهای "سرنیزه" بتوانند به سرعت به جایی که به حضورشان نیاز است اعزام شوند. بقیه مواقع به برنامه‌ریزی مشترک دفاعی و برگزاری تمرین‌های چندملیتی کمک می‌کنند.
اوکراین و کشورهای غربی، روسیه را متهم کرده‌اند که شبه‌نظامیان شرق اوکراین را مسلح کرده است
این‌گونه تمرین‌ها بخش دائمی فعالیت‌های ناتو است. برخی کشورها از جمله ایالات متحده در فکر آن هستند که در برخی نقاط پیشاپیش تجهیزات سنگین مثل توپ و تانک بفرستند، نه به تعداد زیاد، آن‌قدر که ژست دفاعی ناتو جدی گرفته شود.
و البته ژست را عموما صاحب‌ژست تعریف می‌کند. از نظر ناتو حرکاتش صرفا دفاعی است، اما مسکو ماجرا را جور دیگری می‌بیند. از قضا همین اختلاف بنیادی در فهم بحران اوکراین است که شکاف غرب و روسیه را بزرگ‌تر می‌کند.
اقدام‌های ناتو – از برنامه‌اش برای تأسیس یک مرکز آموزشی در گرجستان تا حمایت از اصلاح ارتش اوکراین – برای دولت روسیه زنگ خطر است.
اگر آمریکا و ناتو تصمیم بگیرند به اوکراین تسلیحات بدهند، تنش‌ها بیشتر هم خواهد شد. البته چنین تصمیمی بیش از آن‌که به ناتو ربط داشته باشد به خود دولت‌ها بستگی دارد – که همه چشم‌شان به بحث‌های درونی دولت اوباماست. آقای اوباما تا حالا ترجیح داده به اوکراین سلاح ندهد. کمک‌ها بیشتر از دست زره و عینک و تجهیزات پزشکی بوده. البته آمریکا رادارهای خمپاره‌یاب هم به اوکراینی‌ها داده، اما نه مدل‌های پیشرفته‌ای که می‌تواند منشاء پرتاب‌های دوربرد را با دقت تعیین کند.
اما حال‌وهوای حلقه‌های تصمیم‌گیری در واشنگتن رو به تغییر است. خیلی‌ها می‌گویند آمریکا باید کمک نظامی قابل‌توجه به اوکراین برساند، دست‌کم تسلیحات دفاعی. به‌عنوان مثال اتاق-فکر صاحب‌نفوذ بروکینگز در گزارش اخیرش چنین توصیه‌ای کرده بود. گزارش بروکینگز پیام مهمی بود، چون نویسندگانش شماری از دولتی‌های سابق آمریکا بودند.
بعضی گزارش‌ها حاکی است که شماری از مقام‌های فعلی هم دارند در مخالفت با کمک تسلیحاتی به دولت اوکراین تجدیدنظر می‌کنند. این موضوعی است که جان کری، وزیر خارجه آمریکا، قطعا با متحدان کشورش در میان خواهد گذاشت.
در واشنگتن هم این موضوع به‌لحاظ سیاسی مهم‌تر از پیش شده. با این حال برخی کارشناسان همچنان هشدار می‌دهند که کمک تسلیحاتی به اوکراین می‌تواند وضع را خراب‌تر کند و عاملی شود برای ماجراجویی‌های نظامی بزرگ‌تر از جانب روسیه.
بی‌تردید بحران اوکراین یکی از بحث‌های اصلی کنفرانس مونیخ خواهد بود. این کنفرانس فرصتی است که آمریکا و متحدانش به‌طور جدی در این باره گفتگو کنند. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، هم در مونیخ خواهد بود، و انتظار می‌رود با چهره‌های مهم حاضر دیدار کند.
با این همه بعید نیست که فضای غالب فضای شاخ‌وشانه کشیدن باشد تا یافتن راه‌حل.
