تورک موسیقی تاریخینده گونئی آزربایجانین اؤنمینه قیسا بیر باخیش ــ محمد احمدی زاده
- توضیحات
- منتشر شده در شنبه, 02 فروردين 1393 22:34
ایسلامییت دن اؤنجه:
اسکی چین قایناقلارینا گؤره، تورک‌لرین موسیقی سیستم‌لرینین، اؤنجه لیگی اورتا آسیادا ایمیش. اورتا آسیادا یاشایان “هون‌لار” و سونرا “اویقور” و “گؤک تورک‌لر” ده، بیر موسیقی‌چی‌یه اوزان، باکسی، باکشی و یا کام آدلاری وئریلیرمیش. بو کیشی‌لر عئینی حالدا‌دا دین عالیم‌لری ایمیش‌لر و اؤز روحانی و شامان تؤرنلرینده قوپوز و پی پا کیمی موسیقی آلت‌لریندن‌ده فایدالانیرمیشلار.
مقاله 1گؤک تورک لر، اوردو‌لاریندا “گؤک” آدلی سؤزسوز و “ایر” آدیندا اولان سؤزلو اثرلرینی قوللانیرمیشلار. هر گونه آیید بیر گؤک اولدوغو اوچون توپلام ۳۶۶ عدد گؤک لری واری ایمیش، کی بونلاردان ۹ عددی اؤنم داشیرمیش، چونکو تورک‌لرده ۹ ساییسی هر زامان موقددس بیر سایی ایمیش و بو قودساللیق سلجوقلولاردا و عثمانلی‌لاردا‌دا رول اوینورموش.
ایسلامییت دن سونرا:
ایسلامییت دن سونرا ۱۵ اینجی یوز ایله قدر
تورک لر ۹ و ۱۰ یوز ایلده ایسلامی قبول ائدرلر. و بونون آردیندان دا تورک دونیاسیندا عرب الیفباسی بیر وحدت مئیدانا گتیریر آمما بونا باخمایاراق بو مسئله‌نین یان ائتگی‌لری‌ده اولموشدور. او عصیرده بیلیم دیلی عرب جه و ادبیات دیلی فارسجا اولدوغو اوچون، تورک دونیاسین‌دان چیخان بوتون اثرلر فارس و عرب دیلینده یازیلمیشلار و بواثرلرین فارسجا و یا عربجه اولدوغو اونلارین یازارلارینین فارس و یا عرب اولدوغو آنلامینا گلمز.
ایلک تورک موسیقی تئوریسییه‌نی اولارق و اونون یازدیغی اثر کتاب الوسیقی الکبیر، یعنی “ابو نصر فارابی” نی آدلانیرا بیله‌ریک. ارسطو دان سونرا ایکینجی معللیم کیمی تانینان فارابی، ۸۷۰ اینجی ایلده تورکیستانین فاراب شهرینده دونیایا گلمیش و موغاملارین گونون دئییشیک واخت‌لاریندا اینسانلار اوزرینده اولان ائتگیلری و موسیقی‌نین فیزیکسل آچیدان اولان اونون آراشدیرمالاری بؤیوک اؤنم داشیماقدادیر. قانون و عود کیمی موسیقی آلت‌لرینی ایلک دفعه ایجاد ائتمیش.
فارابی دان ۳۰ سنه سونرا تورک عالیمی اولان “ابن سینا”، اونون یولونو دوام ائدر. ابن سینا بوخارا شهرینین افشین قصبه سینده دونیایا گؤزلرینی آچمیش. یازدیغی کتاب الشفا و کتابالنجات و دانش نامه اثرلرینده موسیقی نظریاتیندان و موسیقی تداوی سیندن بحث ائدمیشدیر.
۱۳اؤنجؤ یوز ایله قدر بیر بوشلوغوموز وار. آمما ۱۳ اؤنجؤ عصیرده “صفی الدین اورموی” بیر بسته کار و نظریاتچی ، تورک موسیقی‌سینین گونوموزده کی اولان سس سیستئمینین تمل داشینی قویموش.”رساله الشریفه” و “کتاب الادوار” آدلی اثرلرینی یازمیش. ایلک دفعه “القندی” نین ایجاد ائتدیغی ابجد نوتا یازما سیستئمینی اورموی قوللانمیش. تورک دونیاسیندا الیمیزده اولان اَن اسکی اثر اونون رَمَل ریتمینده و نوروز موغامیندا یازدیغی اثردیر.
عئنی عصیرده یاشایان، “مولانا” و اونون اوغلو “سلطان ولد” تورک موسیقی دوناسینین دیگر داهی لریندن ساییلا بیلینیرلر.
۱۴و ۱۵ اینجی عصیرلرده یاشایان “عبدالقادر مراغه‌ای” تورک موسیقی‌سینده، یئنی بیر چاغ آچیر. قرآن حافیظی، کلاسیک تورک موسیقی‌سینین بسته‌کاری، نظریاتچی، اوخویان، چالقی‌چی و شاعیر اولان داهی عبدالقادرمراغه ایدن، گونوموزده ۳۰ اثر موجود دور. “کنزالالحان”، “مقاصدالالحان”، “جامع الالحان”، “کتاب الادوار” و “شه الادوار” اثرلر اونا آیید‌دیر.
۱۵اینجی عصیرده، عبدالقادر مراغه‌ای‌دن سونرا اونون اوغلو ” عبدالعزیز چلبی” و اونون طلبه سی اولان و او عصرین بؤیوک بسته کاری ” قولام شادی” یولونا دوام ائدیرلر.
۱۵اینجی عصیردن سونرا، آرتیق عثمانلی پادشاهی، ” ایکینجی بایزید ” و اوغلو “شاهزاده کورکوت” تورک ایسلام دونیاسینین کولتورونو، تورکیستان و آزربایجان‌دان، ایستانبولا داشی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ییرلار و عصرین بؤیوک تورک عالیم‌لری، ادبیاتچیلاری و موسیقی‌چی‌لرینی، اؤز سارای لارینا یئرلشدیریرلر. بو موسیقی عالیم‌لریندن، “قولام شادی” نین طلبه‌سی” ذین العابدین” ، “حسن جان چلبی” و “بهرام آغا” کیمی گونئی آزربایجانلی اوستادلاردان آد آپاریلیر.
محمد احمدی زاده
