عوصیان: 29 بهمن اولایی باره‌ده یئنی ماراقلی بیلگی‌لر
- توضیحات
- منتشر شده در پنج شنبه, 30 مرداد 1393 14:19
بو یازی 29 بهمن اولای‌لاری‌نین جانلی تانیغی اولان آمما آدینین چکیلمه‌سینی ایسته‌مه‌ین بیر طلبه‌نین خاطیره‌لرینه سؤیکه‌نه‌رک تقدیم اولونور. یازی‌نین چاتیشمازلیغی نسنه‌للیکدن قیسمن ده اولسا اوزاق اولماسی‌دیر. خاطیره سایین “ائلدار قاراداغلی”یا سؤیله‌نیلیب، اؤز یورومونو تاپیب. بیز سه اونو آزاجیق ایختیصار و گئنیش رئداکته ایله سیزلره سونوروق.
آنلام.بیز سایتی
1978-جی ایل فوریه آیی‌نین ۱۸-ده[۱] آیتوللاه شریعتمداری‌نین قوم شهرینده هلاک اولان‌لارین ۴۰-جی گونو ایله ایلگی‌لی یاس بیلدیریسی یایینلانمیشدیر. چوخو تورک اولان قوم اؤلن‌لری‌نین آذربایجاندا اویاندیردیغی تپکی[۲] چوخ بؤیوک اولموشدور. او زامان قومدا دین طلبه‌سی اولان بیر دوستومون ادعاسی چوخ ایلگینج‌دیر. بو ادعا سونرا‌لار بیر نئچه نفرین ده تصدیقینی آلاندان سونرا گیزلی بیر سسئناریانین اولماماسی باره‌ده منی ده قانع ائتدی. بو اوزدن ایلک دفعه اولا‌راق بو تانیق دوستون آدینی وئرمه‌دن گؤردوک‌لرینی عینیله اوخوجوملا پایلاشیرام. او دئییر:
بیر هفته قوم قیامیندان اونجه آیتواللاهین فیقه درسیندن سونرا قیام گونونه حاضرلیق گؤرمک اوچون اوچون بیر دوستون اوتاغیندا توپلاشدیق. بیزیم ایچیمیزده [آیت‌الله] خومئینی‌نین طرفدارلاری دا وار ایدی. اونلارین چوخو فارس اولدوقلارینا گؤره، بیز ده فارسجا دانیشماق زوروندا قالیردیق. بیز بئله دوشونوردوک کی، رئژیمی میتینگ گونو چاش-باش سالاجاغیق. آنجاق یانیلیردیق. میتینگ گونو هارداسا ساعت ۱۱-ده گئنیش طلبه کوتله‌سی سیرا‌لاریندا شهرین مرکزینه ساری یولا دوشدوک. میتینگده بللی شوعار وئریلمیردی. هر قوروپ اؤز دوشونجه‌سینه گؤره سلوگان آتیردی. شریعتمداری‌نین تاپشیریغینا گؤره، آرامیزدا سرت داورانانلاری سیرا‌دان چیخارماق لازیم ایدی. آنجاق، بیزلر بونلارلا باجارا بیلمیردیک. اونلارین قارشیسی آلینماز اولموشدور. دوغرودور کی، بیر باشا شاها قارشی سلوگان سسلنمیردی، آنجاق بیزی نیگران ائدیجی سؤزلر اورتایا گلیردی. هارداسا ایکی ساعات سونرا پولیسین یاخینلاشماسی گؤردوک. بیز آچمازا دوشموشدوک. مئیداندا قالان بیز تورکلریدیک. پولیس هر طرفیمیزی سارمیشدی. اوزه‌ریمیزه آتش یاغیردی. یانیمدا هر کسی قورشون یئمیش و یئره دوشموش گؤروردوم. هارا باخیردیم اؤز تورک دوست‌لاریمی گؤروردوم. بیلمیردیک هارا قاچاق. بیزیم دوشوندویوموز بو دئییل‌دی. بیز، یالنیز ایسلاما، مرجع‌لره قارشی اولان حؤرمت‌سیزلییه اعتیراضا قالخمیشدیق. بیلمیردیم قیشقیرام، آغلایام، اؤلم، یوخسا قالام. منیم اوچون، ان حیرتلندیریجی مسئله یئره دوشن‌لرین ایچینده بیر نفر بئله فارس طلبه‌سی‌نین اولماماسی ایدی. بیلمیرم، بلکه وار ایدی، من گؤرموردوم. آللاه او گونو بیر داها گؤسترمه‌سین. دوغرودان دا بیز تورک‌لر بیر داها آلداندیق. بیلمیرم منیم نه گوناهیم واریدی کی، آللاه منی ساخلادی. اؤزو ده قوم اولای‌لاری‌نین ایچینده اولان بیر دوستون قیسسا روایتینی اوخویاندان سونرا تبریزین بیر گونلوک عصیانی‌نین ندنی‌نین کؤکونو اؤیرنمیش اولدوق. سؤزسوز کی، قوم شهیدلرینه تورکون آنا اوجاغی صاحیب دورما‌لی ایدی.
۲۹بهمن شهیدلرین‌دن بیر نئچه‌سی
تبریز، ۲۹-بهمن گونونده قاینایار دوروما گلمیش داش قازان ایدی. هله ساعت ۸-دن کیچیک-بؤیوک، کیشی-آرواد تبریزین بازار آغیزیندا بلیرسیز بیر اولایین یولونو گؤزله‌ییردی. ساعات ۹-دا هارداسا بازار آغزی دولموشدو. هر کس کیچیک قوروپ‌لار بیچیمینده توپلاشمیش گؤزله‌مکده‌یدی. بیر قوروپ بازارلا تربیت خیاوان‌لاری آراسیندا فارسجا شوعار وئریردیلر. آنجاق، کیمسه‌نین ایلگیسینی چکمیردیلر. او زامان آذربایجان دئموکرات جوان‌لاری آدینا کیچیک بیر داغچی قوروپوموزلا بیرگه، بیز ده میللتین ایچینده‌یدیک. جمعیتین چوخالماسییلا سایی چوخ دا اولمایان پولیس قورخودان بیر یئرده توپلانماغا باشلامیشدی. پولیسین داها چوخ دوردوغو یئر صفی بازاری‌نین گیریشی ایدی. بو آندا قارشیمیزدا اولان فارس دسته‌نین سسی اوجالماغا باشلامیشدی. پولیس‌لر هر هانسی تپکی گؤستره بیلمیردی.
ساعت ۱۰ راده‌لرینده آرتیق قازان قایناماغا حاضیرکن بازارین ایچیندن تک بیر قورشون سسی گلدی. تبریزین ان جللاد ساواک مامورلاریندان بیری اولان 6-جی کلانتری‌نین رئیسی حق‌شوناس اؤز تاپانجاسییلا دؤشونو آچیب وور دئین اؤیرنجی “محمد تجللا”نین اؤره‌یینی پارچالادی. میللت بازارا ساری یورومه‌یه باشلادی. میللتین سئل کیمی حرکته گلمه‌سییله پولیس‌لر ده بازارا ساری قاچماغا باشلادیلار. بو هنگامه‌ده، دوز بازار آغیزیندا پارک ائتمیش دوغو آذربایجان پولیس باشقانی‌نین سون مودئل مئرسئدئس بئنز آوتوموبیلی ایکی عدد مولوتوو بومباسییلا پاتلادی. بازار ایچیندن الله آکبر سس‌لری ائشیدیلیردی. میللت نه ائده‌جه‌یینی، نه دئیه‌جه‌یینی، نئجه داوراناجاغینی بیلمیردی. بو بوتونلوکله میللتین بیلینج‌آلتی عصیانی‌نین جوشماسیندان قاینایان لیدئرسیز بیر عوصیان ایدی. دوغرودان دا بعضی کیچیک قوروپ‌لاری چیخارساق میللتین یالنیز یاس تؤره‌نینه گلمه‌سی گئرچک‌لییه داها یاخین‌دیر. میللتین شریعتمداری سئوگی‌سی سؤزسوز ایدی. آنجاق، شریعتمداری‌نین شاهلا یاخین اولدوغونو کیمسه ده دانا بیلمزدی. دوغرودور کی، سون ایل‌لرده شاهین تورک مرجعیندن آرا آچماسی و اؤزونو داها آرخایین گؤرمه‌سی ده بیر فاکت اولا‌راق گؤز اؤنونده ایدی. آنجاق، بو هر ایکی طرفین قارشی طرفی نفی ائتمک آنلامینا گلمز ایدی.
ایگیرمی دوققوز بهمن عصیانینی قوم قیامییلا فرقلن‌دیرن ان بؤیوک عامل تبریزین بو آلاندا دانیلماز گلنکسل دئوریمچی اولماسییلا باغلی ایدی. عصیان، ان ایلک آنین‌دان اعتباراً پلیسین بیرلیگی‌نین داغیتماسینی آماجلامیش‌دیر. بئله کی، یوروش اوچون اوچ دییشیک یؤنو سئچن عصیانچی‌لارلا بیرلیکده پولیس ده بؤلونمه‌یه مجبور اولدو. بو تاکتیک‌له دوشمن قوه‌لری چاش-باش قالدی. چوخ‌سایلی یوروشچو قوروپ‌لار قارشی‌سیندا پارچالانما دورومونا دوشن پولیسین ایشی پولیس مرکزلرینه سیغینماق اولموشدو. رحمت‌لیک صمد سرداری‌نیا دئمیشکن تبریز بیرینجی‌لر شهری‌دیر. ۲۹ بهمن عصیانی اؤز اوغلونون تثبیت‌لرینه بیر باشقا اؤرنک‌دیر. شاه، اؤزونو فیرعون سانارکن، ایلک دفعه اولا‌راق تورکجه“اؤلوم اولسون شاها” باغیرتی‌سینی تبریزدن ائشیتدی. بئله کی، میللت همین سلوگانی باغیرا-باغیرا دؤولته باغلی اولان بوتون شبکه‌لری دارما-داغین ائتدی. پولیس یالنیز جانی‌نین قورخوسوندان آتش آچیردی. چونکو، دورماق یوخ ایدی. هاردا کلانتری یئرلشیردی میللتین یؤنو اورا یوغونلاشیردی. بوتون عصیان‌لاردان فرق‌لی اولا‌راق باریقاد قوران‌لار میللت دئییل، پولیس ایدی. تبریز عصیانی ساعت ۱۶-دا اوردونون بیر باشا دخالتی ایله سون بولدو. آنجاق هدفین ده بولدو. شاهین بئلی سیندی. تبریز بیر داها ان اینانیلماز آنلاردا بیرلشر، تک‌یومروق اولار، ییخار و یاخار گوجونو گؤستردی.
۲۹-بهمن‌له باغلی بیر نئچه گئرجک
1. تبریزین دینج یاس تؤرنی‌نین عصیانا چئوریلمه‌سینده میللتین رئژیمه قارشی اولان نیفرت اؤلچوسونون سینیرسیزلیغی بؤیوک رول اوینادی. بو عوصیاندا کوتله‌نین بیر آندا تک‌یومروق اولماسی و بؤیوک بیر اؤرگوتون[۳] ائیلمه گیریشمه‌‌مه‌سی آیدین گؤرونور.
سول‌دان توتموش بوتون دینسل قوروپ‌لارین بو قالخیشیمین گئرچکلشمه‌سینده رول‌لاری اولمادی. حتی بئله حرکت‌لرده اؤزونو ائو صاحبی گؤسترمه‌یه چالیشان توده پارتییاسی شاشا‌راق شاهلا سس‌بیر اولوب، عصیانی مائویست‌لره[۴] باغلاماغا چالیشیردی. “توده پارتییاسی‌نین یان‌لی‌لاری‌نین ألیله ایران ایچینده گیزلینجه باسیلان “نوید” نشریه‌سی اؤز مقاله‌سینده ۲۹-بهمنی آنارشیست و مائویست‌لرین میللته ضربه‌سی و تخریباتی کیمی آدلاندیردی. آمما ۸-ایل سونرا ۱۳۶۵-جی ایلین یاییندا توده پارتییاسی‌نین آذربایجان ایالتی تشکیلاتی اولان “آذربایجان دئموکرات فیرقهسی”نین اورقانی “آذربایجان قزئتی”نین ادعاسینا گؤره، بو عوصیانین آپاریجی‌سی فیرقه‌چی‌لر، توده‌چی‌لر اولموشدور![۵]
۲۹-بهمن عصیانی داها چوخ شریعتمداری آدییلا حاللانسا دا، شریعتمداری هئچ بیر دیره‌نیش مودئلی دئییل‌دیر. دوغرودور کی، آیت‌الله‌هین قومدا اؤلن‌لرین یاسیندا میللتی دیره‌نیشه چاغیرماسی چوخ ائتکیلی اولموشدو. آنجاق، بو عوصیان گئنیش دوشونجه کسیمی‌نین بیرلیکده اورتایا قویدوغو ایراده‌نین محصولو ایدی. کسین‌لیکله، اورتا کسیمی اولوشدوران آیدین و اؤیرنجی گوجو اولماسایدی، تبریز عوصیانی دا قوم عوصیانی کیمی قاندا باسدیریلاردی. اؤیرنجی و آیدین دوشونورلرین ۲۹ بهمن‌ده‌کی رولونو عوصیان‌دان سونراکی تبریز آیاقلانما‌لاریندا دا عینیله گؤرمک مومکون ایدی. حالبوکی، تورک‌لرین مرجع مقامی اولان آیت الله شریعتمداری‌نین بئله درین و رادیکال عصیان‌لاری لیدئرلیک ائده‌جک اؤلچوسو یوخ ایدی. اصلینده ده شاهلا اونون آراسیندا اولان آچیلیم یئترینجه درین دئییل‌دیر. ۲۹-بهمن رئژیم مامورلاری‌نین تورک میللتیندن اولان یالنیش دوشونجه‌سینی اورتایا قویماقلا یاناشی باشدا آیت الله خومئینی اولماقلا دا آییتدی. بئله کی، بو عوصیاندا قان وئرن آذربایجان تورک میللتی‌نین اؤز دوغماسی اولان شریعتمداری‌دن سس چیخمایینجا [آیت الله] خومئینی نجف‌دن تبریزه سسلندی. شریعتمداری تبریز عوصیانینی اؤزون‌ن اوزاقلاشدیرماغا چالیشیرکن [آیت الله] خومئینی همین بیلدیریشده “یاشاسین قورخماز تبریز”؛ “سیز، شاها اؤلوم ایسته‌مک‌له اونون آغزینا مؤحکم بیر یوموروق ائندیردینیز” کیمی سؤزلرله اؤزونه بؤیوک یئر آچا بیلدی.
۲۹-بهمن عوصیانی‌نین عکس صداسی آوروپا و آمئریکادا دا چوخ گوجلو اولدو. رئژیم اؤنجه خبر بایکوتو اویغولادی. آنجاق، بو کسرلی اولمادی. خبرین واشینقتون پوست و نیویورک تایمز[۶] کیمی آدلیم و چوخ تیراژلی قزئت‌لرده یاییلماسییلا تبریزین آدی بیر داها اؤزگورلوک مرکزی اولا‌راق دیل‌لره دوشدو. رئژیمین تبریزین اولای‌لارینی کیچیک گؤسترمه چابا‌لاری ائتکی‌سیز قالدی. ایران خبر آگئنتلییی‌‌نین یالنیز ۶-نفر اؤلومونه ایشهره ائتمه‌سی، نیویورک تایمزین طرفین‌دن یالانلانا‌راق بو عوصیانین رئژیم ایچینده بؤیوک چات یاراتدیغینی و ان سون بیلگی‌لره گؤره آزیندان ۷۰-عصیانچی‌نین اؤلدورولوب گؤمولمه‌سی‌نین[۷] بللی اولدوغونو یاییملادی. باتی آلمایانین مرکزی اولان درئسدئن`ده چوخو تورک اؤیرنجی، ایران ائلچی‌لییینی باسا‌راق دونیانین بو حاقدا سس‌سیز قالماسینی قینادیلار. آوروپانین ان اعیتیبارلی قزئته‌لرین‌دن ساییلان گاردیان[۸] بو قونودا تبریزه اؤزل بیر تیم گؤندره‌رک عصیانی یاخیندان آراشدیرمیشدیر. آوروپانین بیر چوخ مرکز شهرلرینده محض بو عوصیانلا باغلی گؤستری‌لر، کونفرانس‌لار باش توتموش، تبریز ایراندا اولا‌جاق اینقیلابین بئشییی آدلاندیریلمیشدیر.
تبریزده وئریلن سلوگان‌لار دئمک اولار کی بوتونو تورکجه ایدی. اصلینده اورتادا اؤنجه‌دن بللی اولموش بیر شوعار یوخ ایدی. بو اوزدن میللتین باغریندان قوپان هارایین آنا دیلینده اولماسی داها منطیقه اویغون‌دور. عوصیانین گئده‌رک بؤیومه‌سی‌نین ندن‌لریندن بیری ده، میللتین گؤزو اؤنونده شهید دوشن بالا‌لاری ایدی. گؤزوم‌له گؤردویوم بیر اولایی اؤرنک گتیریرم. دوه‌چی[۹] محله‌سی‌نین کلانتری‌سینه ساری یورویرکن سیرانین اؤنونده منیمله چییین-چییینه بیر ۱۶-۱۷ یاشیندا یئنی-یئتمه باشیندان گلوله‌لندی. اونون آردیندان بیر نئچه نفر ده یئره دوشدو. یانیمداکی گنج آنیندا شهید اولدو. اونا یاخین اولدوغوما گؤره، داغیلمیش قافاسی اوزومه سیجرادی.[۱۰] اطرافیمیزدا یئره دوشن شهید و یارا‌لی‌لار هامینی چیلدیرمیشدی. دوه‌چی کلانتری‌سی،[۱۱] تبریزین ان اؤنم‌لی سلاح-سورسات مرکزلریندن بیرییدی. ائله اونا گؤره ده، اورانی أله کئچیرمک ایسته‌ییردیک. بو اوزدن أن آغیر دیره‌نیش اولایی دوچیده بشا توتموشدور. بیز گئری چکیلدیک. بو آندان سونرا “اؤلوم اولسون شاها” شوعاری دیل‌لردن دوشمه‌دی. شهیدلری و یارا‌لی‌لاری چییین‌لرینده گزدیرن عوصیانچی میللت قارشی‌سینا گلن دؤولت اورقان‌لارینی اودا چکدی. دوچی ایله مونججیم خیاوان‌لاری‌نین کسمه‌سینده یئرلشن شاهین رستاخیز پارتییاسی مرکزی بوتونلوکله یاندیریلدی. ۱۹۷۹-جی بهمن اینقیلابی‌نین تمل سلوگانی تبریزدن آتیلماغا باشلادی.
۲۹-بهمن عصیانی‌نین باشلانقیج نقطه‌سی “بازار آغیزی”[۱۲] اولسا دا اوچ یؤنو سئچمیش اولدو. بیزیم قوروپ، شهرین یوخسول بؤلگه‌لرینی، بیر قوروپ گونئیه ساری خیاوان، نوبار، اونیوئرسیتئت و ان اؤنم‌لی‌سی رادیو-تی‌وی مرکزینی آماجلارکن اوچونجو قوروپ ایسه، شهرین مرکزینی سئچه‌رک پولیسین اورادا قاپانماسینی ساغلادی. بوردا بئله سورغو قویولا بیلر کی، بو دوزه‌نین آرخاسیندا کیم‌لر واریدی؟ آیدین یانیت بودور کی، اورتادا اولان یالنیز ألی‌یالین میللت ایدی. بللی اولان اوچ هدف اوچلو قوروپ‌لارین قافاسیندا یئر آلماقدا ایدی. دوه‌چی سیلاح‌خاناسی، تی‌وی مرکزی و تبریز اوردوگاهی باشلیجا مقصدلری اولوشدوروردو. منجه اگر بو اوچ مرکز عصیانچی‌لارین الینه کئچسیدی. عوصیان بیر گون دئییل، بؤیوک بویودلارا یول آچا‌جاق و بوگون باشقا بیر آذربایجاندا یاشایاجاقدیق.
________________
[۱] گونش ایلی ۱۳۵۶-۱۱-۲۹
[۲] تپکیسی
[۳] قوروم، تشکیلات، شبکه
[۴] چینچی کوممونیست‌لر
[۵] شریتمداریچی‌لرین دیرچه‌لیشی و آزربایجان ( آذربایجان و جنبش ترفداران شریتمداری). ماشالله رزمی، ۱.جی باسین، تریبون نشری، ایستوکهولم،۲۰۰۰.س۳۰.
[۶] Washington Post, New York Times
[۷] تورپاغا وئریلمه‌سی‌نین، قویلانماسی‌نین
[۸] تهئ گواردیان
[۹] تبریزین ان بؤیوک بؤلگه‌لرین‌دن‌دیر.
[۱۰] سپیلدی
[۱۱] پلیس مرکزی
[۱۲] تبریز بازاری‌نین گیریشی
قایناق: آنلام.بیز سایتی
