فارس دیلینده سؤزجوک تؤرتمه و سؤزجوک سئچیمی‌نین قورال و قایناقلاری
- توضیحات
- منتشر شده در سه شنبه, 11 شهریور 1393 15:48
اؤزتله ییب چئویرن: رامین جبارلی
سؤزجوک سئچیمی: سؤزجوک سئچیمی بیلیم‌سل، تئکنیک‌سل و صنعت‌سل بیر قاورام اوچون بیر ویا داها چوخ سؤزجوک سئچمه و یا دوزلتمه سورجیدیر(پروسه).
فارسجا سؤزجوک
فارس دیلی‌نین سؤزجوک سئچیمی‌نین قایناقلاری بونلادیر. یعنی هر یئنی سؤزجوک سئچمک اوچون بو قایناقلاردان ایستیفاده اولونور.
بو گونکو مؤعتبر سؤزلوکلرده اولان بوتون فارس کؤکنلی سؤزجوکلر.
گونوموزده فارس دیلینده ایشلک اولان عرب کؤکنلی سؤزجوکلر و یا اَن آزیندان اساسا 5-نجی یوز ایللییه‌دک یازیلمیش بیر یا دا نئچه مؤعتبر نظم و نثر اثرینده ایشنمیش سؤزجوکلر.
هیند، تورک، یونان، موغول و بو سایاق دیللردن اولان سؤزجوکلر بو گونکو فارس دیلینده یایقین اولارسا و یا مؤعتبر تخصصی یازیلاردا ایشلنمیشلرسه.
آوروپا کؤکنلی سؤزجوکلر بو اؤزللیکلری وارسا:1. فارس‌دیللی‌لر آراسیندا یایقیندیرسا 2. اصیل دیلده ساده بیر سؤزجوک اولمالی، بئله اولماسا دا مورفولوژیک(صرفی) قورولوشو او سؤزجوکدن فارس دیلی‌نین قوراللاری ایله یئنی سؤزجوکلر یاراتماغا مانع اولمامالی 3. فرهنگیستان اوزمانلاری (موتخصیص) بو سؤزجویه قارشیلیق تاپماغی گرکلی بیلمه‌سه‌لر.
بیلیم دیلی
بیلیم دیلی‌نین اساس رولو، بیلیم اینسانلاری‌نین دانیشیق و یازیلاردا ایلشگیلرینی راحاتلاتماق اوچون بیر چئشید دیلدیر. بیلیم دیلی، باشقا دیل چئشیدلری ایله ایلگی‌ده اولماقلا و اونلارین سؤزجوکلریندن و سؤزجوک دوزلتمه سورجیندن یارالانماقلا یاناشی اؤزونه اؤزل سؤزجوکلری و سؤزجوک دوزلتمه اوزره اؤزل یؤنتم‌لری واردیر.
اساس پیرینسیپلر
پیرینسیپلر بونلاردیر: 1.بیلیم‌سل گلیشمه بیلیم‌سل دیله ائحتیاجی وار 2. ایراندا بیلیم دیلی فارسجادیر، فارسجا دا قامالیدیر! 3. فارس بیلیم دیلی حایاتینا داوام ائتمک اوچون یؤنتملی و دوزنلی اولاراق سؤزجوک یاراتماغا ائحتیاجی واردیر.
سؤزجوک سئچمک یؤنتم‌لری
موعین بیر قاورام اوچون دؤرد یؤنتمله سؤزجوک سئچمک اولار:
دیلده اولان بیر سؤزجوک ویا دئییمی، سؤزجوک و دئییم‌لر آراسیندان سئچمک(برگزینش).
دیلده اولان بیر سؤزجوک و یا دئییمی سئچیب اونا یئنی آنلام وئرمک، یئنی آنلام ایلکین آنلاملا ایلگی‌سیز اولمامالی(نوگزینش).
دئییم(اصطلاح) دوزلتمک: دئییم اوچ یؤنتمله دوزه‌لیر:1.سؤزجوک دوزلتمک2. مورفولوژیک قروپ دوزلتمک: مورفولوژیک قروپ دوزلتمک اَن آزی ایکی سؤزجوکدن یارانیر3. ایختیصارلاشدیرماق: یؤنتم‌لرله سؤزجوکلری ایختیصار حالا گتیرمک.
سؤزجوک آلماق: باشقا دیللردن او دیلده‌کی آنلامی ایله بیرگه سؤزجوک آلماق. سؤز آلما ایکی جور اولور1. اؤلچو واحیدلری، شیمیایی آدلار، درمان آدلاری و سایره 2. فارس دیل‌لیلر آراسیندا یایقین اولمایان آوروپا کؤکنلی سؤزجوکلر. اوستده آوروپا کؤکنلی سؤزجوکلره دئدییمیز شراییطی وارسا.
قارشیلیق تاپماق یؤنتم‌لری
یابانجی بیر ایفاده‌یه دیلده سؤزجوک، دئییم و یا ایختیصار دوزلتمه‌یه قارشیلیق تاپماق دئییلیر.
قاورام اساسیندا قارشیلیق تاپماق: بو یؤنتمده یابانجی سؤزجوک و یا دئییمین قورولوشون نظره آلمادان، یالنیز اونون آنلام و تعریفی اساسیندا اونا قارشیلیق سئچیب و یا دوزلدیرلر.
قورولوش اساسیندا قارشیلیق تاپماق: (گرده‌برداری) بو یؤنتمده یابانجی سؤزجوکون قورولوشو اساسیندا دوزه‌لیر. یعنی دئییمین هر آنلام داشییان حیصه‌سی‌نین قارشیلیغی اولاراق فارسجاسی یازیلیر.
سؤزجوک سئچیمی‌نین قوراللاری
فارس دیلی‌نین قیراماتیک قوراللاری قورونمالیدیر.
سؤزجوک دوزلتمه‌ده ائله سؤزجوکلر سئچیلمه‌لیدیر کی، گرکن یئرده، او سؤزجوکدن باشقا سؤزجوکلرین دوزلتمه‌سینده ده یارارلانماق اولسون.
دیلین سس قایدالاری سؤزجوک دوزلتمه سوره‌جینده قورونمالیدیر. ائله‌جه ده باشقا دیلدن آلینما سؤزلرده، فارس دیلی‌نین هیجا قورولوشونو و سس دوزومونو پوزمادان تلفوظ ائتمک لازیمدیر.
یازیلیشلار فرهنگیستانین قوراللاری ایله گئتمه‌لیدیر.
فرهنگیستان گرکلی دویدوغوندا سؤزجوک دوزلتمک اوچون آز ایشلک اولان و یا بو گونه قدر فارس دیلینده ایشلک اولمایان یؤنتملردن یارارلانا بیلر.
کؤکوندن آسیلی اولمایاراق اوستده فارسجا سؤزجوکلر سیراسیندا قویدوغوموز سؤزجوکلر، سؤزجوک دوزه‌لیشی‌نین سوره‌جینده فارسجانین اؤزگون(اصیل) سؤزجوک و اَکلری ایله بیرلَشیب یئنی سؤزجوک یارادا بیلرلر.
یابانجی دیلده اولان سؤزجوک نئچه آنلاملی و یا اوخشار سؤزجوک اولارسا دیلیمزده(فارس دیلینده) اونون قارشیلیغی‌نی تاپماق اوچونبو یؤنتملردن بیرینی سئچمک اولار:
A) یابانجی بیر دیلده، سؤزجوک موعین بیر آنلامی داشیارسا، بوتون ساحه‌لره بیر سؤزجویون سئچیلمه‌سی یاخشی اولار. هر ساحه‌ده کئچمیشدن فرقلی قارشیت‌لار(معادل) ایشله‌نرسه مسله فرقلیدیر.
B) بللی بیر ساحه‌ده یاد سؤزجویون قارشیلیغی اولاراق بیر سؤزجوک وئریلمه‌لیدیر. همن ساحه‌ده یاد سؤزجوک نئچه آنلام داشیارسا مسله فرقله‌نیر.
C) یاد بیر تئرمین نئچه آنلاملی اولارسا، قاورامین(مفهوم) دقیق آنلاشیلماسی اوچون هر قاوراما بیر سؤزجوک سئچمک اولار.
D) بیر قاوراما باشقا دیلده نئچه سؤزجوک اولسا بئله، فارس دیلینده بیر سؤزجوکله ایفاده ائتمه‌ییمیز یاخشیدیر. آما گرگن یئرده ، سؤزجویون سابیقه‌سی و یایقینلیغی‌نی نظره آلساق، یاد سؤزجویون هامیسی‌نین و یا بیر سیرالاری‌نین قارشیدینی سئچمک اولار.
E) فرقلی ساحه‌لرده یاد دیللرده ایشله‌نن نئچه تئرمین‌ین یئرینه بیر قارشیت ایشلتمک اولار.
بو یازی لاچین درگی سینین بیلیم دیلی اؤزل ساییسیندا یایینلانمیشدیر
