ایران و مسئله نوری مالکی در عراق
- توضیحات
- منتشر شده در پنج شنبه, 05 تیر 1393 12:59
آذوح: محمد امينی
بی بی سی
عراق پس از برچیده شدن سیستم بعث به رهبری صدام حسین در عراق، همواره مورد توجه ویژه ایران بوده است. ایران بزرگترین حکومت شیعه در جهان و یکی از قویترین حکومت ها در منطقه خاورمیانه است. حالا معضل جنگ داخلی در عراق، بر معضلات سیاست خارجی ایران افزوده است.
بحران عراق در کنار همه نکته هایی که دارد، این مسئله را هم مطرح کرده که ادامه رهبری نوری مالکی، نخست وزیر کنونی، امکانپذیر خواهد بود یا خیر.
نوری مالکی، نخست وزیر شیعه عراق، دو دوره در این سمت بوده و حالا به دنبال دور سوم حضور خود در قدرت است. امری که مخالفان زیادی دارد. به ویژه در میان اعراب سنی در عراق.
عراق در یک سال گذشته شاهد تنش های فزاینده ای بین حکومت عمدتا شیعه و اقلیت عرب سنی بوده است. اوج این تنش ها را به نوعی در همراهی رهبران قبایل عرب سنی در استان های شمالی و غربی عراق با پیکارجویان داعش می توان دید. از دید تحلیلگران اگر این همراهی نبود، پیشروی های برق آسای گروه مسلح افراطی موسوم به دولت اسلامی عراق و شام، موسوم به داعش، اصولا امکانپذیر نمی شد.
حالا عراق دارد در چنبره یک خطر عظیم قرار می گیرد، خطر تجزیه و فروپاشی. خطری که با اعمال نفوذها و حمایت های بازیگران بیرونی از طرف های مختلف درگیر در درون عراق، حالت جدی تری هم به خود گرفته است. عراق یک بار در زمان اشغال توسط آمریکایی ها در سال های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ به اوج ناآرامی رسید. درگیری هایی که در آن دو طرف شیعه و سنی تلفات زیادی به طرف مقابل وارد کردند. حالا دوباره خطر جنگ داخلی و تجزیه بار دیگر بر عراق سایه افکنده است.
ایران به عنوان یک کشور دارای اکثریت شیعه، پس از سقوط حکومت صدام حسین، همواره مسائل عراق را با حساسیت بسیار دنبال کرده است. حتی موسسات فکری و پژوهشی در آمریکا هم به این نکته اذعان دارند که نفوذ ایران در عراق از نفوذ آمریکا بمراتب بیشتر است. حالا ایران در عراق با چند مسئله مهم مواجه است. شاید مهم ترین مسئله این باشد که ایران نمی خواهد آمریکا باردیگر در عراق حضور نظامی سال های پس از اشغال ۲۰۰۳ را داشته باشد.
آیت الله خامنه ای گفته که با حضور دوباره آمریکا در عراق "به شدت مخالف است".
از طرفی عراق در جنگ داخلی سوریه بسیار به درد حکومت ایران خورده است. حمایت ایران از حکومت بشار اسد، یکی از دلایل اصلی بقای اسد تا به امروز است. عراق به غیر از آنکه یک مجرای ترانزیت کمک به سوریه بود، نقش حائل امنیتی را هم ایفا می کرد.
حالا جنگجویانی که شعار اصلی خود را مبارزه با شیعیان قرار داده اند و میل دارند مسئله را به جنگ شیعه و سنی تبدیل کنند، با اشغال استان های مختلف عراق، تا نزدیکی مرزهای ایران پیش آمده اند. ایران اعلام کرده آماده حمایت از عراق و دفاع از اماکن مقدس شیعیان در آن کشور است. نگرانی دیگر ایران تبعات منطقه ای تحولات عراق است.
حسن روحانی دیروز با لحنی تند به کشورهای منطقه هشدار داد که از گروهای افراطی که او از آنها با عبارت "تروریست های وحشی" نام برد، حمایت نکنند چون در ادامه کار، "نوبت به خود آنها هم خواهد رسید".
از دید تحلیلگران، حالا ایران در موقعیتی قرار گرفته که باید به بقای دو سیستم کمک کند، یکی در سوریه و دیگری در عراق. مسائل این دو کشور از نزدیک توسط کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس با حساسیت بسیار دنبال می شود. نقش عربستان سعودی و قطر و دیگران در تحولات سوریه و عراق امر قابل کتمانی نیست.
بحران در عراق اثرات جدی بر امنیت ایران دارد. در چنین شرایطی، آیا ایران در کنار نوری مالکی قرار می گیرد؟ شواهد قاطعی برای پاسخ مثبت دادن به این سوال وجود ندارد و چه بسا بتوان گفت که تهران تعهد و اشتیاقی برای استمرار دولت نوری مالکی ندارد ولی با دادن پیام ضعف هم مخالف است.
گزارشهای مختلف در رسانه ها و سایت های فارسی زبان نشان می دهد که تهران در مسائل عراق خود را تابع اشخاص نمی کند. سایت دیپلماسی ایرانی که در مسائل سیاست خارجی تمرکز تخصصی دارد، به نوعی استمرار حمایت ایران از حکومت نوری مالکی را کلیک زیر سوال برده است.
نوری مالکی در دور دوم نخست وزیری خود حدود ۹ ماه قادر به تشکیل دولت نبود. در نهایت حمایت مقتدی صدر و مجلس اعلای اسلامی عراق بیشترین کمک را به مالکی کرد. مقتدی صدر و جناح حکیم، به نزدیک بودن به ایران معروف هستند.
حالا در انتخابات اخیر عراق، جناح نوری مالکی از ۳۲۸ کرسی مجلس عراق، ۹۲ کرسی را بدست آورده، اما به تنهایی قادر به تشکیل دولت جدید نخواهد بود. شرایط امنیتی هم وخیم است.
گزارش های مختلف هم از اوج گیری نارضایتی جناح های سیاسی شیعیان عراق از او حکایت دارند. به نظر می رسد که شیعیان عراق هم تمایلی ندارند که به خاطر حفظ مالکی و افزودن بر تنش ها، کشورشان را به سوریه دوم تبدیل کنند. در چنین شرایطی رهبری ایران در عین مخالفت با دخالت خارجی، به دنبال راه حل درون عراقی است.
آیت الله خامنه ای در سخنان اخیرش به بحث انتخابات عراق اشاره کرد و در کنار موضع همیشگی مخالفت با دخالت خارجی در عراق و انتقاد از تلاش آمریکا برای حفظ سلطه بر حاکمان بغداد، این را هم گفت که عراق انتخابات برگزار کرده و در کنار رهبران دینی اش، قادر به حل مسئله خواهد بود.
به نظر می رسد که این سخنان نشان می دهد که تهران با کنار رفتن نوری مالکی مشکلی ندارد، چرا که از دل نتایج انتخابات اخیر عراق، می توان روی چهره ای به توافق رسید که کمتر از نوری مالکی جنجال برانگیز باشد؛ چون مالکی به عنوان کسی شناخته می شود که با سیاست هایش باعث تنش های کنونی در عراق شده، یا حداقل به پیدایش وضع جاری کمک کرده است.
